เชื่อมโยงภูมิปัญญา สู่นวัตกรรมการศึกษา "ผ้าย้อมดิน ถิ่นตลิ่งชัน"

วันที่ 27 – 30 สิงหาคม 2567 นายสุวิทย์ บึงบัว ผู้เชี่ยวชาญด้านการพัฒนาหลักสูตรและสื่อการเรียนรู้ด้านเทคโนโลยี พร้อมคณะทำงานจากสำนักงานบริหารพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา เป็นผู้แทน สพฐ. ลงพื้นที่กำกับ ติดตาม เยี่ยมชม และให้กำลังใจสถานศึกษานำร่องในพื้นที่นวัตกรรมการศึกษา จ.สุโขทัย จำนวน 14 แห่ง โดยในวันที่ 27 สิงหาคม 2567 ได้เดินทางไปยังโรงเรียนแรก คือ โรงเรียนบ้านตลิ่งชัน สังกัด สพป. สุโขทัย เขต 1 ซึ่งโรงเรียนได้เริ่มดำเนินการปฏิรูปการศึกษาอย่างครอบคลุม ด้วยการใช้กระบวนการวิเคราะห์ตามแนวทาง 3S คือ Stay, Stop, และ Start เพื่อพัฒนาและปรับปรุงการเรียนการสอนให้เหมาะสมกับความต้องการของนักเรียนและบริบทของสถานศึกษา ซึ่งมีรายละเอียด ดังนี้

Stay (คงไว้)
โรงเรียนยังคงเน้นการใช้หลักสูตรที่ส่งเสริมการเรียนรู้ที่เชื่อมโยงกับชีวิตจริงและการประเมินผลที่เน้นการปฏิบัติได้จริง เช่น การเรียนแบบ Active Learning ซึ่งกระตุ้นให้นักเรียนมีส่วนร่วมในการเรียนรู้และพัฒนาทักษะการคิดวิเคราะห์ นอกจากนี้ยังคงรักษาความร่วมมือกับชุมชนและภาคีเครือข่ายอื่นๆ เช่น วัด วิสาหกิจชุมชน และหน่วยงานรัฐในท้องถิ่น เพื่อสนับสนุนการจัดการศึกษาอย่างยั่งยืน ซึ่งโรงเรียนให้ความสำคัญกับการปลูกฝังจริยธรรมและวัฒนธรรมไทยให้นักเรียน โดยสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเอื้อต่อการเรียนรู้ ทำให้สถานศึกษากลายเป็นพื้นที่ที่นักเรียนรู้สึกมั่นใจและได้รับการสนับสนุนอย่างเต็มที่ นอกจากนี้ โรงเรียนยังคงใช้ระบบการนิเทศภายใน เพื่อพัฒนาครูและบุคลากรทางการศึกษาให้สามารถปรับตัวและพัฒนาการเรียนการสอนได้อย่างต่อเนื่อง

Stop (หยุด)
โรงเรียนได้ตัดสินใจหยุดกิจกรรมหรือแนวทางการสอนที่ไม่เหมาะสมกับยุคสมัยใหม่ เช่น การใช้ การรายงานผ่านกระดาษ โดยเปลี่ยนไปใช้ระบบดิจิทัลเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพและลดการสิ้นเปลือง นอกจากนี้ โรงเรียนยังได้หยุดการสอนที่เน้นการท่องจำและการประเมินผลที่เน้นเปรียบเทียบคะแนนระหว่างนักเรียน ซึ่งอาจสร้างความกดดันและทำให้การเรียนรู้เป็นไปอย่างไม่เป็นธรรมชาติ นอกจากนี้โรงเรียนยังได้หยุดการใช้วิธีสอนแบบครูเป็นศูนย์กลาง โดยเปลี่ยนไปใช้วิธีการเรียนรู้ที่นักเรียนมีบทบาทในการค้นหาความรู้ด้วยตนเอง และหยุดการกลั่นแกล้งในโรงเรียน (bullying) เพื่อสร้างสภาพแวดล้อมที่ปลอดภัยและเป็นมิตรสำหรับนักเรียนทุกคน นอกจากนี้ ยังมีการลดภาระงานของครูในส่วนที่ไม่เกี่ยวข้องกับการสอน เช่น การกรอกเอกสารที่ไม่จำเป็น เพื่อให้ครูสามารถทุ่มเทเวลาในการพัฒนาการสอนมากขึ้น

Start (เริ่มต้น)
โรงเรียนได้เริ่มดำเนินการตามแนวทางใหม่ๆ เพื่อตอบสนองความต้องการของนักเรียนในยุคดิจิทัลและเตรียมความพร้อมสำหรับอนาคต เช่น การส่งเสริมให้นักเรียนได้เรียนรู้ตามความสนใจของตนเอง โดยเน้นการพัฒนาทักษะที่สอดคล้องกับชีวิตจริงและสามารถนำไปใช้ได้ในอนาคต โรงเรียนยังได้พัฒนาทักษะการใช้ เทคโนโลยี ให้กับครูและนักเรียน เพื่อให้การเรียนการสอนสอดคล้องกับยุคสมัยและมีความน่าสนใจมากขึ้น นอกจากนี้ โรงเรียนได้เริ่มสร้างบรรยากาศการเรียนรู้ที่เปิดกว้างและสนับสนุนให้นักเรียนมีส่วนร่วมในกระบวนการเรียนรู้ โดยไม่กลัวความผิดพลาด รวมถึงการใช้สื่อออนไลน์ในการสื่อสารกับผู้ปกครองเพื่อสร้างความสัมพันธ์ที่ดียิ่งขึ้น โรงเรียนยังมุ่งเน้นการเตรียมความพร้อมสำหรับการประเมินทักษะในระดับสากล เช่น การสอบ PISA และการนำแนวคิด 7R (เช่น Readiness, Resilience, Responsibility) มาใช้ในการพัฒนาทักษะที่จำเป็นสำหรับนักเรียนในศตวรรษที่ 21 เพื่อให้นักเรียนมีความพร้อมในการเผชิญกับความท้าทายในอนาคต

จากการลงพื้นที่เยี่ยม ชมให้กำลังใจของทีมงานจาก สพฐ. ในครั้งนี้พบกว่าการดำเนินการตามแนวทาง 3S ของโรงเรียนบ้านตลิ่งชัน ได้แสดงให้เห็นถึงความมุ่งมั่นในการพัฒนาการศึกษาให้มีคุณภาพและสอดคล้องกับความต้องการของนักเรียนและบริบทสังคมของโรงเรียนในปัจจุบัน

การดำเนินการด้านการพัฒนานวัตกรรมการศึกษา
โรงเรียนบ้านตลิ่งชันได้พัฒนานวัตกรรมการศึกษาโดยใช้ “ผ้าย้อมดิน ถิ่นตลิ่งชัน” เป็นนวัตกรรมหลัก โดยนวัตกรรมศึกษานี้ถูกบูรณาการเข้าไปในรายวิชาเสริมชั่วโมงชุมนุมของผู้เรียน เพื่อให้การเรียนรู้เชื่อมโยงกับภูมิปัญญาท้องถิ่นและเสริมสร้างทักษะทางวัฒนธรรมและศิลปะพื้นบ้าน และการต่อยอดฝึกทักษะการเป็นผู้ประกอบการจำหน่ายสินค้าและผลิตภัณฑ์ ซึ่งมีความสำคัญ คือ ช่วยเสริมสร้างความภาคภูมิใจในท้องถิ่น พัฒนาทักษะการเรียนรู้เชิงปฏิบัติ ส่งเสริมการอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่น

ทั้งนี้ หน่วยการเรียนรู้ในโครงการ “ผ้าย้อมดิน ถิ่นตลิ่งชัน” ของโรงเรียนบ้านตลิ่งชันได้ถูกออกแบบมาเพื่อบูรณาการความรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาท้องถิ่นเข้ากับหลักสูตรการเรียนการสอน โดยแบ่งเป็น 4 ระดับการเรียนรู้ ซึ่งแต่ละระดับจะมีการบูรณาการในหัวข้อที่เกี่ยวข้อง เช่น โลกสวยด้วยสีสัน ดิน หิน ทราย รักเมืองไทย ชุมชนของเรา และคำยืมไทย พร้อมกับใช้สื่อและแหล่งเรียนรู้ที่เหมาะสม เช่น กลุ่มทอผ้าย้อมดินบ้านวังหาด และดินที่ใช้ย้อมผ้า เพื่อเสริมสร้างความรู้และทักษะการปฏิบัติของนักเรียนอย่างมีประสิทธิภาพ ระดับการเรียนรู้เริ่มจากการรู้จักและศึกษาแหล่งเรียนรู้ การบอกเล่าเกี่ยวกับสีที่ใช้ย้อมผ้า การสร้างและนำเสนอผลงานจากดินที่ใช้ย้อมผ้า และสุดท้ายคือการสร้างความสุขและภาคภูมิใจในภูมิปัญญาท้องถิ่นที่ได้รับการเรียนรู้และปฏิบัติ

ผลลัพธ์การเรียนรู้ที่โรงเรียนคาดหวังให้เกิด

1) ความเข้าใจในกระบวนการย้อมผ้า โดยนักเรียนได้รับความรู้และทักษะในการย้อมผ้า ซึ่งเป็นทักษะที่สามารถต่อยอดในการประกอบอาชีพหรือพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีมูลค่าในอนาคต

2) การเสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างโรงเรียนกับชุมชน นวัตกรรมการศึกษานี้ช่วยสร้างความสัมพันธ์ที่ดีระหว่างโรงเรียนกับชุมชน โดยชาวบ้านมีส่วนร่วมในการถ่ายทอดความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นให้กับนักเรียน

3) การพัฒนาทักษะทางสังคมและการทำงานเป็นทีม นักเรียนได้ฝึกฝนทักษะการทำงานร่วมกันในกลุ่ม การสื่อสาร และการแก้ไขปัญหา ซึ่งเป็นทักษะที่จำเป็นในชีวิตประจำวัน

ดังนั้นจึงกล่าวได้ว่านวัตกรรมการศึกษา “ผ้าย้อมดิน ถิ่นตลิ่งชัน” นี้ไม่เพียงแต่เป็นการอนุรักษ์และส่งเสริมวัฒนธรรมท้องถิ่น แต่ยังเป็นการพัฒนาทักษะที่หลากหลาย เสริมสร้างสมรรถนะให้กับนักเรียน ซึ่งเป็นการเตรียมความพร้อมให้กับนักเรียนของโรงเรียนบ้านตลิ่งชันในการเผชิญกับความท้าทายในอนาคต

ติดตามอื่น ๆ ได้ที่

ผู้เขียน: เก ประเสริฐสังข์
กราฟิกดีไซน์เนอร์: เก ประเสริฐสังข์
Editor & Design: อิศรา โสทธิสงค์

• Facebook
• Twitter
• Line